Tabiatın kıymetini yine keşfetmek gerekiyor
Birleşmiş Milletler (BM) tarafından kurulan ve 139 üye hükümetten oluşan bağımsız bir hükümetler ortası organ olan Biyoçeşitlilik ve Ekosistem Hizmetleri Hükümetler Ortası Bilim-Politika Platformu (IPBES) son raporunu yayınladı. Raporu pahalandıran Üsküdar Üniversitesi Etraf Ahlakı Forumu Lideri Prof. Dr. İbrahim Özdemir, dünyanın her bölgesinden 82 üst seviye bilim insanı ve uzmanın dört yıl süren metodolojik değerlendirmesine nazaran, tabiatın siyasi ve ekonomik kararlarda değerlendirilme biçiminin hem global biyoçeşitlilik krizinin değerli bir itici gücü hem de bu krizi ele almak için hayati bir fırsat olduğunu söyledi. Raporun, tabiata bedel veren çalışmaların sayısının son kırk yılda ortalama 10’dan fazla arttığını ortaya koyduğunu belirten Özdemir, raporun tabiatın kıymetlerine ait yeni ve kapsamlı bir tipoloji sunduğunu kaydetti.
Biyoçeşitlilik ve Ekosistem Hizmetleri Hükümetler Ortası Bilim-Politika Platformu IPBES’in Bedeller Değerlendirmesi 2022 raporu yayınlandı. Üsküdar Üniversitesi Etraf Ahlakı Forumu Lideri Prof. Dr. İbrahim Özdemir, IPBES’in (Biyoçeşitlilik ve Ekosistem Hizmetleri Hükümetler Ortası Bilim-Politika Platformu) son raporunu 9 Temmuz 2022’de yayınladığını söyledi.
Tabiat, tüketilecek bir ambar olarak görülmemeli…
Dünyanın her bölgesinden 82 üst seviye bilim insanı ve uzmanın dört yıl süren metodolojik değerlendirmesine nazaran, tabiatın siyasi ve ekonomik kararlarda değerlendirilme biçiminin hem global biyoçeşitlilik krizinin değerli bir itici gücü hem de bu krizi ele almak için hayati bir fırsat olduğunu kaydeden Özdemir, “IPBES’in hazırladığı son rapor global biyoçeşitlilik krizinin temelini aslında “doğanın dar piyasa bedellerine dayalı” olarak algılanmasının yattığını bir defa daha ortaya koyuyor. Öbür bir sözle iklim değişikliği ve etraf sıkıntılarının ağırlaşması, tabiata farklı bakmamızı ve tabiatı adeta yine keşfetmemize sebep oluyor. Rapora nazaran aslında tabiatı anlamanın ve daha farklı münasebet kurmanın 50’den fazla yol ve yaklaşımı mevcut. Bize düşen tabiatın farklı pahalarını keşfetmek ve görünür kılmak. Tabiatı yalnızca tüketilecek bir ambar olarak görmemek.” dedi.
BM tarafından kurulan IPBES’e 139 üye ülke var
IPBES’in (Biyoçeşitlilik ve Ekosistem Hizmetleri Hükümetler Ortası Bilim-Politika Platformu) çoklukla “biyoçeşitlilik için IPCC-Hükümetler Ortası İklim Değişikliği Platformu” olarak tanımlandığını belirten Prof. Dr. İbrahim Özdemir, “IPBES, BM tarafından kurulmuş ve 139 üye Hükümetten oluşan bağımsız bir hükümetler ortası organdır. 2012 yılında kurulan IPBES, siyaset yapıcılara gezegenimizin biyoçeşitliliği, ekosistemleri ve bunların insanlara sağladığı katkılara ait objektif bilimsel değerlendirmelerin yanı sıra bu hayati doğal varlıkların korunması ve sürdürülebilir halde kullanılmasına yönelik araç ve teknikler sunmaktadır. Böylelikle karar vericilerin kalkınmayla ilgili gayelerinde bilgi temelli siyasetler oluşturmalarına yardımcı olmaya çalışmaktadır.” dedi.
Kısa vadeli kararlara ve ekonomik büyümeye odaklanılmış
Prof. Dr. İbrahim Özdemir, IPBES’in 2022 raporuna ait şu değerlendirmelerde bulundu:
“BM’ye üye 139 ülkenin temsilcileri tarafından onaylanan Tabiatın Çeşitli Kıymetleri ve Kıymetlendirilmesi Kıymetlendirme Raporu, kısa vadeli kararlara ve ekonomik büyümeye odaklanan baskın bir global odaklanma olduğunu ve siyaset kararlarında çoklukla tabiatın çoklu kıymetlerinin dikkate alınmadığını ortaya koyuyor. Ekonomik ve siyasi kararlar yüklü olarak tabiatın makul bedellerine, bilhassa de ağır olarak üretilen besinlerle bağlantılı olanlar üzere tabiatın piyasa temelli araçsal bedellerine öncelik veriyor. Siyaset oluşturmada ekseriyetle ayrıcalıklı olsa da bu piyasa bedelleri tabiattaki değişikliklerin insanların hayat kalitesini nasıl etkilediğini gereğince yansıtmıyor. Ayrıyeten, siyaset oluşturma sürecinde, iklim düzenlemesi ve kültürel kimlik üzere tabiatın insanlara katkılarıyla bağlantılı birçok piyasa dışı kıymet göz gerisi ediliyor.”
Değerleme sonuçları konusunda paydaşlara istişarede yetersizlikler var
Değerlendirmenin eş başkanlığını Prof. Patricia Balvanera (Meksika), Prof. Mike Christie (İngiltere) ve Dr. Brigitte Baptiste (Kolombiya) ile birlikte yürüten Prof. Unai Pascual’ın (İspanya/İsviçre), “50’den fazla değerleme metodu ve yaklaşımıyla, tabiatın kıymetlerini görünür kılmanın yolları ve araçları konusunda hiçbir düşünce yok” dediğini kaydeden Prof. Dr. İbrahim Özdemir, Prof. Unai Pascual’a nazaran incelenen binden fazla çalışmanın yalnızca 2’sinin değerleme sonuçları konusunda paydaşlara danıştığını ve çalışmaların yalnızca 1’inin tabiatı değerleme sürecinin her adımına paydaşları dahil ettiğini belirterek “Paydaşlar ortasındaki güç asimetrilerinin üstesinden gelmek ve tabiatın çeşitli kıymetlerini şeffaf bir biçimde siyaset oluşturma sürecine dahil etmek için değerleme prosedürlerinin kullanımı yetersizdir.” yorumunda bulunduğuna dikkat çekti.
13 binden fazla referanstan yararlanıldı
Prof. Dr. İbrahim Özdemir, disiplinler ortası bir nitelik taşıyan ve toplumsal bilimler, iktisat ve insan bilimleri uzmanları tarafından yürütülen geniş bir incelemeye dayanan Pahalar Değerlendirmesinin, bilimsel makaleler ile yerli ve lokal bilgi kaynakları da dahil olmak üzere 13 binden fazla referanstan yararlanılarak hazırlandığını söyledi.
Politika yapıcılara kapsamlı tipoloji sunuyor
Prof. Dr. İbrahim Özdemir, “Ayrıca ekonomik büyümenin rolünü tabiat kaybının temel itici gücü olarak tanımlayan ve şu anda 1 milyon bitki ve hayvan cinsinin yok olma riski altında olduğunu ortaya koyan 2019 IPBES Global Pahalar Değerlendirmesini de direkt temel almaktadır. Rapor, siyaset yapıcıların insanların tabiatı tasavvur etme ve ona kıymet verme biçimlerindeki farklılıkları daha âlâ anlamalarına yardımcı olmak maksadıyla, tabiatın bedellerine ait yeni ve kapsamlı bir tipoloji sunuyor. Bu tipoloji, farklı dünya görüşleri ve bilgi sistemlerinin insanların tabiatla etkileşim kurma ve tabiata paha verme biçimlerini nasıl etkilediğini da vurguluyor.” dedi.
Doğadan, tabiatla, tabiatın içinde ve tabiat olarak yaşamak…
Bu tipolojiyi karar alma süreçlerinde kullanışlı hale getirmek için muharrirlerin dört genel perspektif sunduğunu kaydeden Prof. Dr. İbrahim Özdemir, bunları tabiattan, tabiatla, tabiatın içinde ve tabiat olarak yaşamak olarak sıraladı. Prof. Dr. İbrahim Özdemir, “Doğadan yaşamak, tabiatın insanların geçim kaynaklarını, besin ve maddi mallar üzere gereksinim ve isteklerini sürdürmek için kaynak sağlama kapasitesini vurgular. Tabiatla birlikte yaşamak, bir ırmaktaki balıkların insan gereksinimlerinden bağımsız olarak gelişme hakkı üzere ‘insan dışındaki’ yaşama odaklanır. Tabiatta yaşamak, insanların yer ve kimlik duygusu için tabiatın değerini söz eder. Tabiat üzere yaşamak, doğal dünyayı kişinin fizikî, zihinsel ve ruhsal bir modülü olarak görür. Tabiatın bir kesimi olduğumuzu hatırlamamızı önerir.” dedi.
Doğaya kıymet veren çalışmalar son 40 yılda arttı
Raporun, tabiata paha veren çalışmaların sayısının son kırk yılda ortalama 10’dan fazla arttığını ortaya koyduğunu kaydeden Prof. Dr. İbrahim Özdemir, “Son devirdeki (2010-2020) değerleme çalışmalarının en bariz odak noktası tabiatın durumunun uygunlaştırılması (incelenen değerleme çalışmalarının 65’i) ve insanların ömür kalitesinin güzelleştirilmesi (31) olurken, yalnızca 4’ü toplumsal adaletle ilgili bahislerin güzelleştirilmesine odaklanmıştır. Kıymetlendirme çalışmalarının 74’ü araçsal bedellere odaklanırken, 20’si içsel bedellere ve yalnızca 6’sı ilişkisel bedellere odaklanmıştır.” dedi.
Dört kıymet merkezli kaldıraç noktası
Prof. Dr. İbrahim Özdemir, raporun muharrirlerinin, “sürdürülebilir ve adil bir gelecek” için gerekli olan dönüştürücü değişim kaidelerinin oluşturulmasına yardımcı olabilecek dört kıymet merkezli ‘kaldıraç noktası’ tanımladığını belirterek bunları şöyle sıraladı: “Doğanın çeşitli kıymetlerinin tanınması – Paha belirlemenin ekonomik karar alma sürecine dahil edilmesi – Tabiatın kıymetlerini özümsemek için siyaset ve yönetmeliklerde ıslahat yapılması – Temel toplumsal normların ve amaçların global sürdürülebilirlik ve adalet amaçlarıyla uyumlu olacak formda değiştirilmesi.”
Kaynak: (BYZHA) – Beyaz Haber Ajansı
