Yeni bir ekran kartı satın aldınız lakin imaj alamıyorsunuz ve fanlar dönmüyor. Kartınız ve işletim sistemi meselesiz formda çalışıyor, fakat fanların hiçbir biçimde dönmediğini fark ettiniz. Tahminen de uzun müddettir meselesiz biçimde çalışan, sizi üzmeyen ekran kartınızın fanları dönmeyi bıraktı.
Kolay yahut kolay bir yol olabilir, teknoloji dünyasında her şeyin bir tahlili vardır. Kimi vakitler ise sorunu süratli bir biçimde çözemesek bile farklı sistemler deneriz. Bu makalemizde ekran kartı fanlarını hayata döndürmemiz için izleyebileceğimiz farklı yolları anlatacağız.
Sözlerimize bir ihtarla başlayalım: Ekran kartı fanları her vakit dönmez. Bilhassa yeni teknolojilere sahip yeni kuşak eserler, sırf GPU muhakkak bir sıcaklığa ulaştığında dönmeye başlar. Böylelikle fanlar gereksiz yere dönmemiş, gürültü yaratmamış olur.
Eğer GPU’nuz etkin olarak çalışırken ısınıyorsa ve fanlar çalışmıyorsa işte o vakit sorun var demektir. Yük altında değilken, ayrıyeten sıcaklıklar olağan kıymetlerde seyrediyorken fanların dönmemesi olağandır.
İlk olarak sorunun mümkün sebeplerini konuşalım, sonrasında ise tahlil usullerine geçelim. GPU fanlarınızın dönmeyi durdurmasının pek çok nedeni olabilir. Kullanıcıların karşılaştığı en yaygın meseleler ise şu halde:
- GPU fan profili “sıfır RPM” moduna ayarlanmış olabilir.
- Sistemde yazılım yahut şoför kaynaklı yanlışlar olabilir.
- GPU’nuzun düzgün takılmamış olma ihtimali de var.
- Ekran kartınız bilgisayarınıza uzun müddettir takılıysa ve yakın vakte kadar sıkıntısız çalışıyorsa, kanatlar ortasında çok fazla toz birikmesi yahut GPU fan arızası nedeniyle dönmeyi durdurmuş olabilir.
İlk olarak yaygın ve uygulaması kolay tahlillerle başlayacağız. Akabinde daha karmaşık olan lakin GPU fanlarınızın tekrar dönmeye başlamasına yardımcı olabilecek metotlara geçeceğiz. Soğutucular fizikî olarak arızalanmış olsa bile yapılabilecek birtakım şeyler var. Öyleyse vakit kaybetmeden geçelim.
Sıfır RPM Modu ve Fan Profilleri
Sıkıntılarınızın temel nedeni grafik kartınız tarafından desteklenen sessiz fan profili yahut sıfır RPM modu olabilir. Sessiz fan modu birçok GPU’da varsayılan olarak faaldir. Bu modun yaptığı şey, fanların sadece GPU sıcaklığınız belli bir eşiğin ötesine geçtiğinde dönmeye başlamasını sağlamaktır. Bu türlü özellikler yüzünden birçok kullanıcı GPU’larının arızalı olup olmadığı konusunda baş karışıklığı yaşıyor.
Düzeltmek için GPU yazılımınız aracılığıyla fan profilini değiştirmeniz gerekiyor. Sahip olduğunuz ekran kartı üretici tarafından geliştirilen, fan profilleri yahut RGB aydınlatma özellikleri için kullanılan yazılımlarla uyumlu biçimde çalışır. Daha güzel anlamanız için birkaç örnek verelim: ASUS GPU Tweak III, Sapphire TriXX Software, ZOTAC FireStorm ve Evga Precision X1 üzere.
Bu yazılımları üreticinin web sitesinden indirmeniz ve bilgisayarınıza kurmanız gerekiyor. Her yazılımın arayüzü farklı olabilir, fakat ayarlar ve kullanılan sözler üç aşağı beş üst birebirdir. Biz artık ASUS GPU Tweak III üzerinden gideceğiz.
Yazılımı açın ve fan ayarlarını bulmak için denetim panelinde seyahatin. Örneğin ASUS STRIX ekran kartı için 0dB Fan isminde bir seçenek göze çarpıyor. Bahsettiğimiz özellik GPU 55 derecenin altında olduğunda fanları kapalı tutmakta. Sizin GPU’nuz için bu seçenek farklı bir isme sahip olabilir lakin çalışma formu birebirdir. GPU’nuz için bu sessiz modu yahut sıfır RPM modunu kapatabilirsiniz. Bunu herkesin yapması gerekmiyor. Sırf bir sıkıntıyla karşı karşıyaysanız bahsettiğimiz ayarı değiştirebilirsiniz.
Çoğu resmi GPU yazılımı gereksinimlerinize nazaran özel bir fan suratı eğrisi kullanmak için bir ayar da içeriyor. Bu ayar “Fan Settings, Fan Curve, Fan Speed” üzere çeşitli isimler altında yer alabilir. İlgili kısma girdikten sonra ayrıntılıca fan eğrisini ayarlayabilirsiniz. Bilgisayarınız açıkken GPU fanlarının döndüğünden emin olmak için fan suratının rastgele bir sıcaklık için sıfıra ayarlanıp ayarlanmadığını denetim edin. Ayarları test edebilir ve farklı sıcaklık noktalarında fan suratını azaltabilir yahut artırabilirsiniz. Fakat gürültü düzeylerine öncelik vermeden evvel GPU’nuzun uygun sıcaklıklarda çalışabildiğinden emin olun.
Afterburner ile Fan Eğrisi Ayarı
Kendi fan eğrinizi ayarlarken aslında fan profilini kendi durumunuza nazaran özelleştirmiş oluyorsunuz. Birtakım özel yazılımlar buna müsaade verse de herkesin yakından tanıdığı MSI Afterburner her vakit bizim için yararlı olmuştur. Bildiğiniz üzere Afterburner donanım izleme yahut sürat aşırtma üzere birçok imkan da sunuyor, lakin burada bizim işimize yarayacak kısım fan eğrisi.
- Ekran Kartı Nasıl Overclock Edilir?
- MSI Afterburner FPS Gösterme Rehberi
Bu ilişkiden MSI Afterburner’ı indirin ve bilgisayarınıza kurun. Afterburner’ı başlatın ve Fan Speed (Fan Hızı) altındaki “Kullanıcı Ayarlı Fan Kontrolü” düğmesine (kullanıcı simgesi) tıklayın. Akabinde MSI Afterburner aracılığıyla özel fan eğrimizi ayarlamak üzere gelişmiş özelliklere erişmek için bağlantı kutusu göründüğünde “Evet”e tıklayın.
Bir hatırlatma olarak, Afterburner ayarlar menüsünden değiştirebileceğiniz farklı arayüzlere sahip. Arayüzler farklı olsa bile ayarlar hepsinde emsal.
Ayarlar’a ve üst menüden “Fan” seçeneğine tıklayın. “Kullanıcı ayarlı otomatik fan denetimini aç” seçeneği gelirse işaretleyin. Alt kısımdaki “Override zero fan speed with hardware curve” seçeneğinin aktif olduğundan emin olun. Artık fan eğrisini özelleştirmeye başlayabilirsiniz.
Sıcaklık noktalarının hiçbirinin %0 fan suratına karşılık gelmemesine dikkat edin. Fan gürültüsü ve GPU sıcaklığı ortasında uygun bir istikrar sağlamak için özel profilinizi optimize etmek için biraz vakit harcayabilirsiniz. Kimi testler gerçekleştirdikten sonra ayarlar üzerinde oynama yapabilirsiniz. İşiniz bittiğinde değişiklikleri kaydetmek için “Uygula”ya ve akabinde “Tamam”a tıklayın.
MSI Afterburner sistem başlangıcında açılmıyorsa fan eğriniz de ayarlanmaz. Bu nedenle, kolaylık sağlamak için profilinizi kaydetmeyi ve Windows düğmesine tıklamayı unutmayın (görev çubuğunda değil, MSI Afterburner’da). Böylelikle yazılım başlangıçta otomatik olarak çalışacak ve fan eğrilerini etkin hale getirecek.
Bilgisayarınızı Tekrar Başlatın
Bu değersiz bir şey üzere gelebilir, fakat bilgisayarınızı tekrar başlatmak GPU fan meselesini çözebilir. Bir yazılım sorunu yahut işletim sistemiyle ilgili bir yanılgı GPU fanlarınızın dönmesini engelleyebilir.
Ekran Kartı Şoförlerini Yine Yükleyin
Sürücüleri pak formda tekrar yüklemek GPU fanlarının sıkıntısına derman olabilir. Böylece şoförleri de güncellemiş olacaksınız. Şoförleri kurmadan evvel geliştiriciler tarafından eklenen “temiz kurulum” seçeneğini seçmeyi unutmayın. Bahsi geçen seçenek “fabrika ayarlarına sıfırla” formunda de görebilir. Bu ayar, yeni grafik şoförünü yüklemeye devam etmeden evvel mevcut şoförünüzün evvelki datalarını ve ayarlarını silmeye yarıyor.
Çoğu durumda pak heyetim seçeneği kafidir. Lakin biz her vakit grafik kartı şoförlerini daha kapsamlı bir biçimde kaldırmak için Display Driver Uninstaller (DDU) yardımcı programını kullanmayı tercih ediyoruz.
- NVIDIA Şoför Yükleme ve Aktüelleştirme Rehberi
- AMD Şoför Yükleme ve Yenileştirme Rehberi
- Intel UHD Graphics Şoför Güncelleme Rehberi
Şimdi bunu ayrıntılıca anlatacağız. Şoförleri büsbütün kaldırdıktan sonra tekrardan şoförleri yükleyebilirsiniz.
DDU ile Ekran Kartı Şoförleri Nasıl Kaldırılır?
DDU’yu Windows’ta olağan olarak kullanabiliyoruz. Şayet her şeyin daha meselesiz olmasını, yani pak bir heyetim istiyorsanız Windows’u İnançlı Mod’da çalıştırmakta fayda var. Artık adımlara tek tek bakalım.
- Tamamen fiyatsız DDU yazılımını Technopat indirme sayfasından veya Wagnardsoft web sitesinden indirin.
- DDU’yu seçtiğiniz bir klasöre çıkartın. Sonrasında DDU ve sürüm numarasını içeren bir alt klasör oluşacak. Şayet yeni bir sürüm yayınlanmışsa, DDU’yu çalıştırdığınızda karşınızda bir ihtar belirebilir.
- Windows’u İnançlı Mod ile başlatın. Wagnardsoft, DDU’yu çalıştırmadan evvel İnançlı Mod’da önyükleme yapmamızı öneriyor. Bunu yapmak kaide değil, lakin her şeyin daha sıkıntısız olmasını istiyorsanız kısa mühlet ayırıp İnançlı Mod’u açın. Bunu nasıl yapacağınızı bilmiyorsanız kısaca anlatalım:
Adım Adım İnançlı Mod Açma
Öncelikle Başlat menüsünden Aç/Kapa butonuna tıklayın ve Shift tuşuna basılı kalarak Yeniden Başlat seçeneğine tıklayın.
Bilgisayar Açılmıyorsa İnançlı Moda Nasıl girilir?
Eğer bilgisayarınız hiç açılmadığı halde inançlı moda girmeniz gerekiyorsa:
- Sistemi birkaç kez güç tuşuna basılı tutarak kapatın. Windows, bu durumda bir sonraki açılışta onarma ekranına geçecektir.
- Sistem yine başladığında olağanda karşınıza çıkmayan bir menü belirecektir. Bu menüde yer alan Sorun gider seçeneğine tıklayın.
Açılan menüde Gelişmiş seçeneklere tıklayın.
Başlangıç Ayarları seçeneğine tıklayın.
Karşınıza çıkan ekrandaki Yeniden Başlat seçeneğine tıklayarak inançlı moda gireceğimiz menüyü başlatın.
Sistem yine başladıktan sonra baştan beri aradığımız menü karşımıza çıkacaktır.
Bu ekranda 4 veya F4 tuşlarına basarak inançlı moda girebilirsiniz. İnançlı mod ile işiniz bittiğinde sistemi yine başlatarak standart Windows kullanmaya geri dönebilirsiniz.
- Devamında klasörden Display Driver Uninstaller.exe belgesini başlatın. Windows Kullanıcı Hesabı Kontrolü tarafından müsaade istenirse Evet’e tıklayın. İnançlı Mod’da değilseniz program İnançlı Mod’u önerdiğine dair sizi uyaran bir irtibat kutusu verecek. Tamam’a tıklayıp bu bildirisi atlayabilirsiniz.
- Sol üst kısımdan Seçenekler’e tıklayın.
- “Ortakların Tekliflerini Göster” seçeneğinin işaretini kaldırın ve en aşağıdaki “Windows bir aygıt için şoför ararken, şoförlerin Windows Update ile indirilmesini engelleyin” seçeneğini işaretleyin. Ayrıyeten “Sistem geri yükleme noktası oluştur” seçeneğinin işaretini isteğe bağlı olarak kaldırabilirsiniz çünkü bu alan kaybı yaşatabilir. Tekrar de her ihtimale karşı bu seçeneği işaretli bırakabilirsiniz.
- İlk menüye döndükten sonra “Cihazı seçin” menüsünden ekran kartını seçin.
- Siz bunu yaptığınızda yazılım mevcutta heyeti olan şoför sayesinde GPU üreticisini otomatik olarak seçecek. Şayet bir yanlışlık varsa değiştirebilirsiniz.
- Eğer sisteme yeni bir ekran kartı takacaksanız “Temizle ve kapat” seçeneğine tıklayın. Şayet ekran kartınız birebir kalıyorsa ve yalnızca şoförleri kaldır “Temizledikten sonra tekrar başlat” seçeneğine tıklayın.
DDU’nun her şeyi kaldırması birkaç dakika sürebilir. Süreç devam ederken “Günlük” kısmında DDU’nun yaptığı süreçleri göreceksiniz. Ek olarak, bu süreçte açık olan Windows pencereleri otomatik olarak kapanabilir.
Temizlik ve Kablo Kontrolü
Ekran kartınızı tertipli olarak temizlemelisiniz; temizlemediğiniz takdirde fanlarda çok toz birikmesi fanların dönmesini engelleyebilir. Ayrıyeten bu yüksek sıcaklıklara, çökmelere yahut farklı meselelere da yol açabilir.
Ekran kartını anakarttan ayırmak meşakkatli bir iş değil. Kartı çıkardıktan sonra görünen kısımları kibarca temizleyin, kanatların serbestçe dönebildiğinden emin olun. Fanları basınçlı hava yardımıyla fan deliklerine üfleyerek temizleyebilirsiniz. Yüksek basınç fana ziyan verebileceğinden yüksek RPM’lere ulaşmadığından emin olun. Yani kanatlar çok derecede hızlanmasın.
Öte taraftan, yanlış kablo idaresi nedeniyle çeşitli bileşen kabloları bazen ortaya girerek GPU fanlarınızın dönmesini engelleyebilir. Bu durum bilgisayarınızı çok fazla hareket ettirdiğinizde de meydana gelebilir. Yani fanların dönmelerini engelleyen rastgele bir kablo olup olmadığını denetim edin.
Ek olarak, kabloların daha derli toplu durmasını sağlamak için kablo bağları (cırtlı kelepçe) kullanabilirsiniz. Bu biçimde ekran kartı fanlarının her vakit rahat bir şeklide çalışması için kâfi alan açılacak. Daha sonra bilgisayarı hareket ettirseniz bile kablolar GPU fanlarının önüne geçmeyecek, engellemeyecek.
BIOS’u Sıfırlayın
BIOS kaynaklı sorunlarını ihtimalini ortadan kalmak için BIOS’u sıfırlayabilirsiniz. Kestirim edebileceğiniz üzere bu süreç yaptığınız başka ayarları da sıfırlayacak. Bu nedenle sıfırlama yapmadan evvel ayarlarınızı bir kenara not alabilirsiniz. BIOS’u sıfırlamak için:
- Bilgisayarınızı kapatın.
- Güç düğmesine basın ve BIOS’a girmek için gerekli tuşa basın:
- BIOS Nedir, Nasıl Girilir?
- BIOS’unuzu sıfırlamak için ekranda gösterilen “Load default settings” seçeneğine tıklayın.
- Sonrasında “Save and exit” tuşuyla ayarları kaydedin ve çıkın. Sisteminizin yine başlamasını bekleyin.
- Son olarak fanın çalışıp çalışmadığını denetim edin.
- Ayrıca tüm güç kablolarını ve pili çıkarıp CMOS pilini çıkararak ve güç düğmesine en az 30 saniye basarak BIOS’unuzu sıfırlayabilirsiniz.
Kartı ve Konnektörleri Tekrar Takın
Bazen GPU fanınız dönmüyor ya da GPU’nuz bilgisayarınıza düzgün takılmadığı için görüntü çıkışı vermiyor olabilir. Ayrıyeten ekran kartınızın düzgün çalışması için her güç konnektörünün (PCI-e, 6-pin ve 8-pin) düzgün bir halde takılması gerekir.
GPU’yu anakartınızın PCI-e x16 yuvasına muvaffakiyetle takmak için göz önünde bulundurmanız gereken birkaç şey var. GPU yahut irtibatlar hakikat halde oturtulmazsa amaçlandığı üzere çalışmayacaktır. Sonuç olarak, sisteminize önyükleme yapmaz ve GPU fanları dönmez. Ekran kartını büsbütün çıkarın, tekrar takın ve güzel formda oturduğundan emin olun. Bununla birlikte güç konnektörlerinin sıkıca takılıp takılmadığına bakın.
Garanti Yolu
Maalesef üstteki tahliller çözüm için yarar etmiyorsa eseri garantiye göndermeniz gerekecek. Garanti servisleri yüksek ihtimalle bir arızalı fanları onaracaktır. Sorun daha ciddiyse tamirat mühleti biraz vakit alabilir.
Fiziksel hasarın garanti kapsamında olmadığını, sadece üretimle ilgili kusurların garanti kapsamında olduğunu bir sefer daha not edelim. GPU’nuz garanti kapsamı dışındaysa ve elektronik aygıtlar konusunda becerikliyseniz kendi ununuzu kendiniz öğütebilirsiniz. Bu mevzuyu birazdan ele alacağız.
Sorun fanınız, anakartta yahut güç kaynağında olabilir. Sorunun nerede olduğunu anlamak için aşağıdaki prosedürleri kullanabilirsiniz. Fanınızı test etmek için farklı bir fan başlığı (anakartınızda fan(lar)ınıza bağlanan terminaller) kullanmayı deneyin. PSU, kasa/şasi yahut GPU fan başlığını kullanabilirsiniz. Dizüstü bilgisayar kullanıcılarının farklı bir bilgisayarda test etmeleri gerekecek. Şayet dönüyorsa, sorun anakart yahut güç kaynağı ünitesinde olabilir. Ayrıyeten çalıştığı bilinen bir fan kullanabilir ve bunu anakartınıza takabilirsiniz. Şayet yenisi dönüyorsa sorun fanınızdadır.
Bir multi-metreniz varsa, kırmızı ve siyah terminaller ortasındaki voltajı test edin: 3-5V yahut 12V olmalı, aksi takdirde anakartınızda yahut PSU’nuzda bir sorun vardır.
Başlamadan bir kere daha tekrarlayalım, bu süreçleri yalnızca garanti kapsamı dışındaki ekran kartları için tavsiye ediyoruz. Tamir etmek için ekran kartı soğutma sistemini PCB’den ayırmanız gerekecek. Bildiğiniz üzere piyasada çok sayıda farklı marka ve model var ki her birinin sökme formu farklı. Bu nedenle GPU’nuzu birinci kere açmaya çalışmadan evvel araştırmanızı yapın. İşte GPU fa sıkıntısını çözmek için deneyebileceğiniz çeşitli sistemler:
- Fanı ekran kartının PCB’sine (baskı devre kartı) bağlayan kabloları bulun ve çıkarın. Akabinde fanın kablosunu yine takın ve sıkıca takıldığından emin olun.
- Fanları büsbütün çıkarın ve GPU fanlarınızın ve soğutucunun daha evvel erişilemeyen noktalarında kapsamlı bir paklık yapın. GPU fanlarını sökmeye devam ederek tüm etiketleri çıkarabilir, akabinde PC bileşenleriyle uyumlu bir yağ alarak fanları yağlayabilirsiniz.
- Bir öbür seçenek olarak soğutma fanlarını kendiniz satın alabilir ve değiştirebilirsiniz. Soğutucunuzla uyumlu bir eser bulmak için internette uzun araştırmalar yapmanız, tahminen yurt dışı sitelere yönelmeniz gerekebilir. Boyut ve fan konektörünün birebir olduğundan emin olun. Akabinde fanları büsbütün çıkarmaya ve yenilerini GPU soğutucunuza takmaya devam edin. Elbette bunu yapabilmek için araştırma yapmak gerekiyor. İnternet ortamındaki emsal görüntüleri izleyebilirsiniz.
Evet, GPU’nuz yük altında çok yüksek sıcaklıklara çıkabilir. Şayet ekran kartınızda 0db Fan özelliği üzere bir Sıfır RPM modu varsa GPU fanlarınızın dönmemesinde bir sorun yok. Bu özelliğin faal olup olmadığını görmek için eserin özel yazılımını denetim etmeniz gerekiyor.
Evet, GPU fanları değiştirilebilir. Eserin garantisi devam ediyorsa birinci seçenek her vakit servis. Lakin garanti kapsamı dışındaki bir kart için uyumlu fanları bulmanız, kendiniz değiştirmeniz yahut farklı bir servisten yardım almanız gerekecek.
Stabil biçimde çalışan bir fan 10 yıla kadar dayanabilir. Bunun dışında, her vakit yüksek süratlerde (yüksek RPM değerleriyle) çalışıyorsa ömrü daha kısa olacaktır.
Artık son demlerini yaşayan bir ekran kartı arıza açacağını evvelden belirli edebilir:
- Ekran Kartının Bozulduğunu Gösteren İşaretler: Neler Yapılabilir?
